"Ταξιδιωτικός οδηγός" Αμφίπολης

Εν αναμονή του ανοίγματος του περιβόητου τάφου στο λόφο Καστά της Αμφίπολης και καθώς αρκετοί φιλίστορες και περίεργοι φθάνουν στον χώρο, θα παραθέσουμε κάποια από τα ενδιαφέροντα μνημεία της περιοχής, ώστε να μην φύγουν απογοητευμένοι οι επισκέπτες από τον φυλασσόμενο και φυσικά κλειστό στο κοινό, τάφο.

Η Αμφίπολη βρίσκεται στις εκβολές του Στρυμόνα και στο μυχό του κόλπου του Ορφανού, σε έναν όμορφο και πλούσιο σε ιστορία τόπο.

 Xάρτης της περιοχής

(κλικ για μεγέθυνση)

AΡΧΑΙΑ ΑΜΦΙΠΟΛΙΣ

Η αρχαία Αμφίπολις ιδρύθηκε το 437/6 π .Χ. από τους Αθηναίους σε θέση παλαιότερου οικισμού. Ο αρχαιολογικός χώρος είναι εκτεταμένος και ουσιαστικά αποτελεί όλο το τμήμα γης που περικλείεται από την στροφή της κοίτης του Στρυμόνα, λίγο πριν την εκβολή του.
Μικρό μόνο μέρος της αρχαίας πόλης έχει αποκαλυφθεί. Στα νότια διακρίνονται τα ερείπια του Γυμνασίου και ρωμαϊκής οικίας, ενώ προς βορρά μέρος των τειχών της πόλης -στο χώρο που κάθε καλοκαίρι γίνεται το φεστιβάλ Αμφίπολης.
Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα είναι οι αρχαία γέφυρα του 5ου αι.π.Χ (πόρος του Μαρμαρίου κατά τον Μεσαίωνα) από την οποία εκτός από τα πέτρινα θεμέλια, έχει διατηρηθεί πλήθος ξύλινων πασσάλων.

 χάρτης της Αρχαίας πόλης

 τοιχογραφία από οικία ελληνιστικών χρόνων

τα τείχη

η αρχαία γέφυρα

ΜΟΥΣΕΙΟ

Το μουσείο της Αμφίπολης είναι ένα μικρό και σύγχρονο μουσείο με αξιόλογα ευρήματα. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν έγχρωμα αγγεία με παραστάσεις κλασικής εποχής, χρυσά κοσμήματα και η αργυρή λάρνακα με το χρυσό στεφάνι, που πιθανόν ανήκουν στον Σπαρτιάτη στρατηγό Βρασίδα. Ο τάφος του στρατηγού βρίσκεται στην πίσω αυλή του μουσείου.

 Αγγείο με αμαζονομαχία

 η αργυρή λάρνακα και το χρυσό στεφάνι, πιθανότατα του Σπαρτιάτη στρατηγού Βρασίδα

ΠΑΛΑΙΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΑΜΦΙΠΟΛΙΣ

Η πόλη συνέχισε να ακμάζει και τη ρωμαϊκή περίοδο, καθώς ήταν σημαντικός σταθμός στην Εγνατία Οδό. Με την έναρξη των βαρβαρικών επιδρομών όμως, συρρικνώθηκε εντός σαφώς μικρότερου περιβόλου τειχών. Παρά το μικρό της πλέον μέγεθος διατήρησε τη σημασία της, όπως δείχνουν οι 4 βασιλικές που ανασκάφθηκαν εντός της πόλης και διέθεταν περίτεχνο μαρμάρινο διάκοσμο και ψηφιδωτά.
Ο αρχαιολογικός χώρος είναι επισκέψιμος.

 παλαιοχριστιανική Αμφίπολις

σχέδιο της πόλης

ο αρχαιολογικός χώρος

κιονόκρανο 4ου-5ου αιώνα μ.Χ

ΛΕΩΝ

Δεν θα αναφερθούμε αναλυτικά στον λέοντα της Αμφίπολης, καθώς και η παραμικρή λεπτομέρεια για αυτόν έχει περιγραφθεί  στα πρόσφατα ρεπορτάζ... Σε γενικές γραμμές, πρόκειται για μνημείο των τελών του 4ου αι.π.Χ. η φυσική θέση του οποίου ήταν στην κορυφή του τύμβου Καστά και όχι δίπλα στη σιδερένια γέφυρα, ενώ η βάση του χτίσθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα από υλικό που προερχόταν από τον περίβολο.

ο λέοντας στο βάθρο του

λεπτομέρεια...

ΠΥΡΓΟΙ ΚΑΙ ΚΑΣΤΡΑ

Στην περιοχή συναντάμε τρεις πύργους και τα ερείπια ενός κάστρου της βυζαντινής εποχής.
Ο πύργος του Μαρμαρίου (Μαρμάριο λεγόταν ο μικρός οικισμός που αντικατέστησε την Αμφίπολη) βρίσκεται δίπλα στα αρχαία τείχη και τον σύγχρονο δρόμο. Χτίσθηκε το 1367 από τους αδελφούς Αλέξιο και Ιωάννη και παραχωρήθηκε στην Μονή Παντοκράτορος του Αγίου Όρους που οι ίδιοι ίδρυσαν.

Απέναντι, ο πύργος του Χάνδακα (ελαφρώς προγενέστερος) άνηκε στη Μονή Ζωγράφου.

Βορειότερα, ο πύργος της Κούτζης (Ευκαρπίας) σώζεται σε κακή κατάσταση. Είναι ορατός από τον δρόμο, χωρίς όμως εύκολη πρόσβαση.

Και οι 3 πύργοι εξυπηρετούσαν ανάγκες τόσο φρούρησης, όσο και συγκέντρωσης της σοδειάς και ανήκαν (κατά την κτίση τους ή περιήλθαν αργότερα) σε μονές του Αγίου Όρους.

Το κάστρο της Χρυσόπολης από την άλλη, αναπτύχθηκε τον 10ο αιώνα με την παρακμή της Αμφίπολης, και οι οχυρώσεις του ενισχύθηκαν κατά το οχυρωματικό πρόγραμμα του Ανδρόνικου Γ' Παλαιολόγου (14ος αιώνας). Σώζονται τμήματα μόνο των τειχών, δίπλα στη λιμνοθάλασσα που φιλοξενεί φλαμίνγκο και άλλα είδη υδρόβιων πτηνών.

 πύργος Μαρμαρίου

πύργος Χάνδακα

 πύργος Κούτζης

 Χρυσόπολις

πύλη Χρυσοπόλεως

η λιμνοθάλασσα δίπλα στο κάστρο

Στα δυτικά και στους πρόποδες των Κερδυλλίων υπάρχουν ερείπια χωριών που εγκαταλείφθηκαν σε διάφορες φάσεις κατά τον 20ο αιώνα, καθώς και η μεταβυζαντινή (ή βυζαντινή κατά άλλους) μονή των Ταξιαρχών στο Καστρί. Η περιοχή είναι κατάφυτη, ενώ αξίζει μια επίσκεψη και στο Αηδονοχώρι, μικρό χωριό με όμορφη παραδοσιακή αρχιτεκτονική.

το ερειπωμένο πλέον Καστρί

 η μονή Ταξιαρχών

Τέλος, όσο για τον τύμβο Καστά...ας κάνουμε υπομονή και ας ελπίσουμε να μας αποκαλύψει κάτι ενδιαφέρον...

Πύργοι και Κάστρα στην Μακεδονία - ΝΕΟ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟ

Πύργοι και Κάστρα στη Μακεδονία - ΝΕΟ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟ

Λόγω της αύξησης των θεμάτων στο παρόν ιστολόγιο, δημιουργείται νέο με τίτλο "Βυζαντινοί πύργοι και κάστρα" ("Byzantine towers and castles"), με αντικείμενο τις μεσαιωνικές οχυρώσεις στην ελληνική Μακεδονία καταρχήν.

Προς το παρόν, τα αντίστοιχα θέματα θα φιλοξενούνται και στο protostrator.

H NEA ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ:

byzantinecastle.blogspot.com


*********

Σύνδεσμοι για τα εώς τώρα δημοσιευμένα κάστρα και πύργους στο νέο ιστολόγιο:

Πύργοι και Κάστρα στη Μακεδονία - εικόνες
Πύργοι και Κάστρα στη Μακεδονία - Χάρτης-Λίστα
Πύργος των Μαριανών
Πύργος του Μαρμαρίου
Πύργος του Αγίου Βασιλείου
Μονή Ζυγού -Φραγκόκαστρο
Κάστρο της Ρεντίνας
Γυναικόκαστρο
Μετόχι Κριτζιανών
Πύργος Βρασνών
Κάστρο της Ζίχνας
Διατείχισμα Κασσάνδρειας
Πύργος Ψαλίδας
Πύργος Α.Νικολάου -Μετόχι Χρυσοκάμαρου


********

 

ΠΥΡΓΟΙ ΚΑΙ ΚΑΣΤΡΑ ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

Ήρωας ή Άγιος;

(Με αφορμή την επέτειο της Αλώσεως)


Δύο Αυτοκρατορίες, δύο Ηγέτες και δύο τελείως διαφορετικές ιστορίες.

Τόσο ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος -βασιλιάς της Κωνσταντινούπολης- όσο και ο Δαβίδ Μεγάλος Κομνηνός -βασιλιάς της Τραπεζούντας- βρέθηκαν αντιμέτωποι με τους Τούρκους και έναν άνθρωπο, τον Μωάμεθ τον Β' τον Πορθητή. Τους νίκησε και τους δύο, αλλά το τέλος τους ήταν εντελώς διαφορετικό.

22 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ μέσω απεσταλμένου του μηνύει στον Κωνσταντίνο:
" ..Τί λέγεις; Βούλει καταλείπειν τήν πόλιν, καί ἀπελθεῖν ἔνθα καί βούλει μετά καί τῶν σῶν ἀρχόντων καί τῶν ὑπαρχόντων αὐτοῖς, καταλιπών τόν δῆμον ἀζήμιον εἶναι καί παρ' ἡμῶν καί παρά σοῦ, ἤ ἀντιστῆναι, καί σύν τῇ ζωή καί τά ὑπάρχοντα ἀπολέσεις, σύ τε καί οἱ μετά σοῦ, ὁ δε δήμος αἰχμαλωτισθείς παρά τῶν Τούρκων διασπαρῶσιν ἐν πάσῃ τῇ γῇ..."
και ο Αυτοκράτωρ απαντά το ιστορικό:
"Το δέ τήν πόλιν σοί δοῦναι οὔτ' ἐμόν ἐστί οὔτ' ἄλλου τῶν κατοικούντων ἐν ταύτῃ· κοινή γάρ γνώμη πᾶντες αὐτοπροαιρέτως ἀποθανοῦμεν καί οὐ φεισόμεθα τῆς ζωῆς ἡμῶν" [1]

("Το να σου παραδώσω την πόλη, δεν είναι δικαίωμα ούτε δικό μου ούτε άλλου από τους κατοικούντες σε αυτή. Γιατί απόφαση όλων μας είναι να πέσουμε, αμυνόμενοι, με τη θέλησή μας και δεν θα λυπηθούμε τη ζωή μας")

Επτά ημέρες αργότερα, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος πέφτει μαχόμενος στην πύλη του Αγίου Ρωμανού.

Έχουν προηγηθεί οι απέλπιδες προσπάθειες να εξασφαλιστεί βοήθεια από τη Δύση, στο πλαίσιο των οποίων ο Αυτοκράτωρ επικύρωσε την απόφαση της Συνόδου της Φλωρεντίας (1439) για Ένωση των Εκκλησιών.
Αυτό αυτομάτως σημαίνει πως ο Κωνσταντίνος ήταν "αιρετικός" και "Ουνίτης" για την εκκλησία με σημερινούς όρους, ασχέτως αν το διοικόν ιερατείο της εποχής δεν τον αποκήρυξε ως τέτοιο.
Αν και πλέον οι περισσότεροι εκπρόσωποι της Εκκλησίας της Ελλάδος, μόνο εγκώμια έχουν να πλέξουν για τον αυτοκράτορα και ακόμη έχουν φιλοτεχνηθεί και κάποιες εικόνες που τον απεικονίζουν ως άγιο-μάρτυρα, ο Κωνσταντίνος δεν έχει ανακηρυχθεί άγιος.
Εκτός του αμαρτήματος της συνεννόησης με τον Πάπα, οι μάρτυρες του χριστιανισμού δεν πεθαίνουν στη μάχη, ακόμη κι όταν είναι στρατιώτες.

 Φορητή εικόνα του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου (20ος αι.)   -   Άγιος (Μέγας) Κωνσταντίνος.Τοιχογραφία από το Πρωτάτο, πρότυπο της προηγούμενης εικόνας

Αύγουστος 1461.
Ο Δαβίδ Μεγάλος Κομνηνός παραδίδει την Τραπεζούντα στον Μωάμεθ, μετά από πολυήμερη πολιορκία κι αφού ηττήθηκαν οι σύμμαχοί του και ναυάγησαν οι εκκλήσεις του για σταυροφορία από τη Δύση.
Το κράτος του Πόντου καταλύεται και υπογράφεται συνθήκη παράδοσης. Σύμφωνα με αυτήν, η πόλη και ο πληθυσμός δε θα πειραχτούν, ενώ ο -πρώην- αυτοκράτορας διατηρεί ακέραια την κινητή περιουσία του και επιπλέον του παραχωρούνται μεγάλες εκτάσης γης και του εξασφαλίζονται υψηλά εισοδήματα για αυτόν και την οικογένειά του. Η γη βρισκόταν στον κάμπο των Σερρών, μεταξύ του οποίου και της Αδριανούπολης μοιραζόταν πλέον το χρόνο του ο Δαβίδ.

Δύο χρόνια αργότερα όμως, στις 26 Μαρτίου του 1463, ο Δαβίδ Μέγας Κομνηνός και οι άρρενες απόγονοι του αυτοκρατορικού οίκου της Τραπεζούντας, συνελήφθησαν και μεταφέρθηκαν στην Κωνσταντινούπολη όπου περιορίστηκαν, στο Επταπύργιο. 
Εκτελέστηκαν την 1η Νοεμβρίου 1463, κατηγορούμενοι για συνωμοσία εναντίον του Σουλτάνου.
Τα σώματά τους, ύστερα από διαταγή του Μωάμεθ Β', πετάχτηκαν έξω από τα τείχη της Κωνσταντινούπολης. Στη συνέχεια περισυνελέγησαν και ενταφιάστηκαν κρυφά από την Ελένη Καντακουζηνή Μεγάλη Κομνηνή, η οποία ήταν παρούσα στις εκτελέσεις του συζύγου της και των παιδιών της. Ο Γεώργιος Μέγας Κομνηνός, γιος του Δαβίδ, δεν εκτελέστηκε τη μέρα εκείνη λόγω του νεαρού της ηλικίας του, όμως ακολούθησε τη μοίρα των δικών του αργότερα.

Αφορμή για να προχωρήσει ο σουλτάνος στην εξόντωση του έκπτωτου Μεγάλου Κομνηνού στάθηκε η αλληλογραφία του με τη Θεοδώρα Μεγάλη Κομνηνή, στην οποία η Θεοδώρα εξέφραζε την επιθυμία της να σταλεί στη Μεσοποταμία κάποιος από τους γιους του Δαβίδ ή ο Αλέξιος Ε' Μέγας Κομνηνός. Οι επιστολές τέθηκαν υπόψιν του σουλτάνου, ενισχύοντας τις υπόνοιές του για μυστικές συνεννοήσεις ανάμεσα στον Δαβίδ και τη Θεοδώρα, με σκοπό την οργάνωση εκστρατείας εναντίον των Οθωμανών. [2]

Σύμφωνα με μία παράδοση όμως, ο Δαβίδ και οι γιοί του εκτελέστηκαν γιατί αρνήθηκαν να ασπασθούν το Ισλάμ. Σε αυτήν την παράδοση ακριβώς (μαζί με ενδεχομένως "εθνικούς" λόγους "δικαίωσης" του ποντιακού ελληνισμού για κάποιους..)  στηρίχθηκε και η πρόσφατη Αγιοποίηση του Δαβίδ Κομνηνού:
2 Αυγούστου 2013:
 "Μετά από σχετική εισήγηση του Σεβ. Μητροπολίτου Δράμας κ. Παύλου προς τη Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος και εν συνεχεία στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, πραγματοποιήθηκε η επίσημη Αγιοκατάταξη στο αγιολόγιο της Ορθοδόξου Εκκλησία του τελευταίου Αυτοκράτορος της Τραπεζούντος Δαβίδ του Μεγάλου Κομνηνού."

Σύγχρονη εικόνα που απεικονίζει τον Δαβίδ Μεγάλο Κομνηνό, τους 3 γιους και το ανιψιό του, ως Αγίους

Η αμφιλεγόμενη αυτή παράδοση δεν υποστηρίζεται από τις σύγχρονες πηγές της Αλώσεως. Η μόνη σχετική αναφορά βρίσκεται σε σημειώσεις Ευαγγελισταρίου από τη Μονή Θεοτόκου της Χάλκης όπου αναφέρεται "Κατά τήν 26ην τοῦ μηνός Μαρτίου τῆς ΙΑ΄ Ἰνδικτιῶνος τοῦ 1463 ἔτους, ἡμέρα Σαββάτω, πικροτάτη, ὥρα γ΄ ἐκρατήθη ὁ Ἅγιος ἡμῶν Αὐθέντης καί Βασιλεύς Τραπεζοῦντος κύριος Δαβίδ ὁ Μέγας Κομνηνός ἐν Ἀνδριανουπόλει καθειρχθείς σύν ἁλύσεσι ἐν τῷ Πύργῳ . Ἐν δέ τῇ πρώτῃ Νοεμβρίου, ἡμέρα Κυριακή καί ὥρα τετάρτη τῆς νυκτός ἐτελειώθη τῷ ξίφει ὁ αὐτός σύν ἅμα τοῖς τρισίν αὐτοῦ υἱοῖς καί τῷ ἀνεψιῷ, τῷ 1463 ἰνδικτιῶνος ΙΒ΄ ἐν Κωνσταντινουπόλει" .
Η συναξαριακή σημείωση ίσως υπονοεί μαρτυρικό θάνατο, αλλά δεν υπάρχει σαφής αναφορά για άρνηση προσχώρησης στο Ισλαμ, η δε αξιοπιστία της ανώνυμης και μεταγενέστερης πηγής είναι περιορισμένη.
Ακόμη, το γεγονός πως επί 2 έτη δεν υπήρξε πίεση για εξισλαμισμό, αν και άλλα μέλη της οικογένειας είχαν προσχωρήσει στο Ισλάμ, μας οδηγεί στο συμπέρασμα πως οι λόγοι της εκτέλεσης ήταν άλλοι.

Ήρωας ή Άγιος λοιπόν; Γενναίος ή δειλός; Πατριώτης ή προδότης; 
Τα μεγάλα γεγονότα οδηγούν σε μεγάλα διλήμματα κι αυτά με τη σειρά τους σε μεγάλες αποφάσεις. Διαχρονικά.


ΠΗΓΕΣ:
1. Δούκας, εκδ. Βόννης, σελ. 279-280. Παρά Ν. Β. Τωμαδάκη, Δούκα-Κριτοβούλου-Σφραντζή-Χαλκοκονδύλη, Περί αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως, ’Αθηναι 1953, σελ. 60.
2.Βουγιουκλάκη Πηνελόπη, «Δαβίδ Μέγας Κομνηνός», 2003, Encyclopaedia of the Hellenic World, Asia Minor,  http://asiaminor.ehw.gr

Πύργος Αγίου Νικολάου - Μετόχι Χρυσοκάμαρου

Κοντά στον Άγιο Νικόλαο Χαλκιδικής, ανάμεσα στις παραλίες της Τρανής Αμμούδας (Λιβροχιού) και του Πύργου και πάνω σε μικρή προσεκβολή της γης, βρίσκονται τα ερείπια ενός βυζαντινού μετοχιακού συγκροτήματος. (40°15'08"B 23°43'23"E)

Πρόκειται για το μετόχι του Αγίου Νικολάου του Χρυσοκάμαρου, που κτίστηκε τον 14ο αιώνα και άνηκε στη Μονή Ξενοφώντος του Αγίου Όρους.
Δίπλα στο συγκρότημα φαίνεται πως αναπτύχθηκε οικισμός αγροτών που εργάζονταν στα κτήματα της μονής. Ο οικισμός μεταφέρθηκε τον 15ο αιώνα από τους κατοίκους στο εσωτερικό της χερσονήσου της Σιθωνίας -πιθανότατα για την προστασία από πειρατικές επιδρομές- και πρόκειται για το σημερινό χωριό του Αγίου Νικολάου.
Από το μετόχι, σώζονται τμήματα της οχύρωσης και θεμέλια των κτιρίων, καθώς και ο κεντρικός πύργος σε χαμηλό σχετικά ύψος.
Έχουν γίνει περιορισμένες ανασκαφές και εργασίες στερέωσης.

Ο κεντρικός πύργος.

 

Ένα εκκλησάκι δίπλα στα ερείπια. Μνημείο ελληνικού κιτς.

 

Η τοιχοποιεία του πύργου.

Τμήμα της οχύρωσης και η παραλία του Λιβροχιού.

 

Αρχαίο υλικό ενσωματωμένο στον κεντρικό πύργο.

Το εσωτερικό του πύργου. Διακρίνονται οι οπές για την στήριξη των ξύλινων πατωμάτων του 1ου και του 2ου ορόφου.

 

 

Η χερσόνησος του Πύργου και η καταπληκτική παραλία της Τρανής Αμμούδας.