Τα Βασιλικά Φλάμουλα (royal byzantine flags)

Τα βασιλικά φλάμουλα είναι οι σημαίες του αυτοκράτορα των Ρωμαίων.

Δώδεκα στον αριθμό (έξι ζεύγη ανά δύο ομοίων) εμφανίζονταν στις επίσημες τελετές, ενώ κατά τις εκστρατείες λαμβάνονταν από το στράτευμα σε αριθμό ανάλογο με το μέγεθος του βασιλικού εκστρατευτικού σώματος (συνήθως ένα ή δύο κατά την ύστερη περίοδο[1]).
Σε αυτές θα πρέπει να προστεθεί το Διβέλλιον, προσωπική σημαία του αυτοκράτορα. Σε αντίθεση με τα υπόλοιπα φλάμουλα ήταν μονό, προηγείτο των υπολοίπων και το έφερε ο σκουτέριος μαζί με το βασιλικό σκουτάριο (ασπίδα).[2]

Παλαιότερα, όπως μας πληροφορεί ο Κωδινός [3], πίσω από κάθε φλάμουλο παρατάσσονταν 500 άνδρες, καθώς οι "βασιλική σύνταξις" έφτανε τους 6.000 στρατιώτες σε αριθμό. Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι η "βασιλική σύνταξις" του Κωδινού, δεν είναι άλλη από τα περίφημα "Τάγματα", τον επίλεκτο επαγγελματικό στρατό της Κωνσταντινούπολης.

Στα τέσσερα αρχικά Τάγματα (Σχολαί, Βίγλας, Εξκουβιτόρων, Νούμερων) προστέθηκαν αργότερα οι Ικανάτοι (810) [4] και οι Αθάνατοι (π.970), ενώ στη συνέχεια και άλλα σώματα. Ίσως λοιπόν, τα 6 διαφορετικά Βασιλικά Φλάμουλα να καθιερώθηκαν όταν τα Τάγματα ήταν 6 και η δύναμή τους 6.000 και κατά συνέπεια κάθε ένα άνηκε σε ξεχωριστό σώμα. Θα ήταν όμως παρακινδυνευμένο να επιχειρούσαμε οποιαδήποτε περαιτέρω ταύτιση συμβόλου-στρατιωτικής μονάδας.

(Πράγματι, ο John Haldon υπολογίζει τη δύναμη κάθε Τάγματος σε 1.000-1.500 άνδρες [5], ενώ ο Treadgold και άλλοι παλαιότερα ανέβαζαν αυτόν τον αριθμό σε 4.000 [6])

Τα σχέδια που ακολουθούν βασίζονται στην περιγραφή που μας παραθέτει ο Γεώργιος Κωδινός (Ψευδο-Κωδινός) στο έργο του "Τακτικόν περί των οφφικίων του Παλατίου Kωνσταντινουπόλεως και των οφφικίων της Μεγάλης Εκκλησίας" (De Officiis)

Το κείμενο γράφθηκε στα μέσα του 14ου αιώνα (μεταξύ 1347-1368) και μας δίνει μια λεπτομερή εικόνα της ρωμαϊκής αυλής κατά την ύστερη βυζαντινή περίοδο.

 Αρχιστράτηγος (1)

Οφείλει την ονομασία του στην "υπέρμαχο στρατηγό"

 Οκταπόδιον (2)

Απεικονίζει διάφορους ιεράρχες-ονομάζεται έτσι λόγω των 8 γλωσσών

 Σταυρός (3)

Άγιοι Προκόπιος, Δημήτριος, Θεόδωροι

 Αγίου Γεωργίου (4)
Απεικονίζεται ο άγιος έφιππος. Ο κόκκινος σταυρός του Αγίου Γεωργίου σε λευκό φόντο εμφανίζεται ως τμήμα της επίσημης Ρωμαϊκής σημαίας της "Αυτοκρατορίας της Κωνσταντινούπολης"  στο "Βιβλίο της γνώσης όλων των Βασιλείων", (Καστίλλη,1350)

Δρακόντειο (5)

Ίσως αποτελούσε φλάμουλο των Εξκουβιτόρων, καθώς οι διοικητές των υπομονάδων τους ονομάζονταν δρακονάριοι σαν τους αρχαίους ρωμαίους σημαιοφόρους, αντί για κόμητες όπως στα άλλα Τάγματα

Στήλη (6)

αυτοκράτωρ έφιππος, στήλη του Αυγουσταίου με άγαλμα του αυτοκράτορα Ιουστινιανού που φορά την "τούφα" (στέμμα από φτερά παγωνιού) στο κεφάλι, κρατά σφαίρα με σταυρό στο ένα χέρι, ενώ έχει το άλλο υψωμένο.


*

Το Διβέλλιον

Το διβέλλιον αποτελούσε προσωπικό φλάμουλο του αυτοκράτορα και πιθανότατα ετυμολογείται ως "διπλή σημαία" ( δύο+vellum (βήλλον) ). Με βάση την ετυμολογία του και τον κλασικό σταυρό με τα 4 πυρεκβόλα, σύμβολο του βασιλιά και κατ'επέκταση της αυτοκρατορίας, κατασκευάσθηκε η ανωτέρω εικόνα)

*

ΠΗΓΕΣ-αναφορές κειμένου:
[1] Ψευδο-Κωδινός, "περί των οφφικίων του Παλατίου Κωνσταντινουπόλεως και των οφικκίων της Μεγάλης Εκκλησίας" ,(De Officiis) , Immanuel Bekker, 1889, VI, p.48,82

[2] Ψευδο-Κωδινός, "περί των οφφικίων...", Immanuel Bekker, 1889, VI, p.48,76

[3] Ψευδο-Κωδινός,"περί των οφφικίων...", Immanuel Bekker, 1889, VI, p.48,79

[4] Βury, 1911, p.48

[5] Haldon, 1999, p. 103

[6] Treadgold, 1980, pp. 78, 273–277


Πηγές για τις απεικονίσεις:
Ψευδο-Κωδινός, "περί οφφικίων..",κεφ ΣΤ'
1.ψηφιδωτό, Αγία Σοφία Κων/πολης 9ος αι.
2.,4.σύγχρονες αγιογραφίες Αγίου Γεωργίου,τριών Ιεραρχών,Αναλήψεως
3.τοιχογραφίες Νέρεζι,Πρωτάτο 14ος αι.
5.χειρόγραφο Εμ.Τζυκανδύλη 14ος αι.
6.σχέδιο Cornelius Gurlitt ,1912, βασισμένο σε σχέδιο Νυμφήριου, 1430